Studijska posjeta Češkoj Republici realizovana je u periodu od 1. do 5. novembra 2025. godine, sa ciljem unapređenja znanja i razmjene iskustava u primjeni LEADER/CLLD pristupa kroz direktnu saradnju sa češkim lokalnim akcionim grupama (LAG). Posjeta je obuhvatila niz sastanaka, obilazaka i prezentacija koje su doprinijele jačanju kapaciteta crnogorskih lokalnih samouprava i LAG inicijativa.
Delegaciju iz Crne Gore činili su predstavnici lokalnih samouprava Nikšića — sekretarka Sekretarijata za finansije i razvoj preduzetništva Tamara Jevtić, i Pljevalja — samostalni savjetnik Službe za poljoprivredu Božidar Jašović, zatim članovi LAG inicijativa Gorska vila iz Nikšića, Duško Marković i Zapadna strana iz Pljevalja, Danica Rondović, predstavnici Mreže za ruralni razvoj Crne Gore — Ratko Bataković i Slavica Delibašić i kompanije Orah countryside, Anđela Prijović.
Posjeta je započela dolaskom u Bucicky Mill, gdje su učesnici bili smješteni i upoznali se sa domaćinima — predstavnicima LAG-a SVATOJIŘSKÝ LES (Šuma Svetog Đorđa).
Upoznavanje sa iskustvima Češke
Drugog dana posjete, učesnici su obišli opštinu Jizbice, gdje ih je dočekala predsjednica opštine i predsjednica LAG-a SVATOJIŘSKÝ LES, Eva Pacltová. Nakon toga, delegacija je putovala do opštine Oskořínek gdje je predsjednica opštine Dana Ottová predstavila uspješne primjere projekata i dobre prakse iz prethodnog perioda. Tokom posjete, učesnici su takođe posjetili vidikovac Hrubý Jeseník, a potom i kancelariju LAG-a u mjestu Pojedy, gdje je crnogorska delegacija predstavila rad Mreže za ruralni razvoj Crne Gore i dala pregled trenutnog stanja implementacije LEADER pristupa u Crnoj Gori.
U nastavku programa domaćini su održali niz prezentacija:
- Luděk Beneš — o primjeni LEADER/CLLD pristupa u Češkoj i radu LAG-a SVATOJIŘSKÝ LES,
- Markéta Karáková — o temi Regionalni identitet – region Taksis Bohemija,
- Eliška Diblíčková — o Lokalnom akcionom planu i ulozi posrednika za inovacije.
Sastanci u Pragu
Trećeg dana program je nastavljen u Pragu, gdje su učesnici posjetili Ministarstvo poljoprivrede Češke Republike.
Tom prilikom održane su prezentacije koje su dodatno proširile razumijevanje LEADER pristupa i prikazale primjere dobre prakse iz Češke:
- Josef Tabery predstavio je implementaciju LEADER pristupa i podršku Ministarstva u razvoju LAG-ova tokom prethodnih 20 godina,
- Ivana Kašparová govorila je o ulozi Ministarstva regionalnog razvoja i konceptu CLLD,
- Kristina Garrido Holmová i Matĕj Šlesinger iz Nacionalne mreže LAG-ova Češke predstavili su aktivnosti mreže i iskustva formiranja LAG-ova u urbanim sredinama,
- Tereza Hanušová iz LAG-a Stolové hory (Table Mountains) podijelila je iskustva o značaju saradnje i uključivanja lokalnih zajednica.
U drugom dijelu dana učesnici su posjetili Predstavništvo Evropske komisije u Češkoj, gdje je Tomas Peelc govorio o iskustvima Češke tokom procesa pristupanja Evropskoj uniji, aktuelnim izazovima i prednostima članstva. Posjeta je završena projekcijom edukativnog filma o EU i obilaskom grada.
Primjeri dobre prakse na terenu
Četvrtog dana učesnici su obišli više čeških opština i imali priliku da se upoznaju sa konkretnim primjerima uspješnih lokalnih inicijativa.
Posjeta je započela u opštini Dymokury, gdje je predsjednica Radka Sedlačkova predstavila projekte koji su doprinijeli unapređenju lokalnog razvoja. Sa potpredsjednikom opštine Ludekom Benešem, učesnici su obišli opštinu i razgovarali o razvojnim prioritetima i povlačenju sredstava kroz EU projekte. Nakon toga, učesnici su posjetili opštine Svídnice i Černá Hora gdje su predstavljeni rezultati partnerske saradnje i primjeri realizovanih razvojnih projekata.
Nakon toga, učesnici su posjetili farmu Seletice, gdje ih je ugostila Zuzana Ratajská, upoznavši ih sa modelom gazdinstva i održivim pristupom poslovanju. Posjeta je završena u opštini Chleby, gdje je predsjednik opštine Filip Michl predstavio lokalne projekte i viziju budućeg razvoja, a učesnici su obišli i zoološki vrt Chleby uz gostoprimstvo direktora Rene Franeka.
Zaključak
Studijska posjeta Češkoj Republici pružila je crnogorskim predstavnicima lokalnih samouprava i LAG-ova jedinstvenu priliku da vide kako funkcionišu LAG-ovi u praksi. Učesnici su se upoznali sa procesom uspostavljanja LAG-ova, izazovima i preprekama karakterističnim za početne faze ovog procesa kao i vrstama projekata koji se mogu realizovati u okviru LAG-ova. Poseban značaj posjete bila je mogućnost da se sagledaju dobre prakse u umrežavanju, razmjeni iskustava i saradnji različitih aktera – od lokalnih zajednica, Národní síť Místních akčních skupin ČR – National Network LAG of Czechia do institucija i privatnog sektora.
Takođe, crnogorska delegacija imala je priliku da uspostavi kontakte sa LAG-ovima iz Češke i Národní síť Místních akčních skupin ČR koji su izrazili interes za buduću saradnju, pružanje savjeta i podrške prilikom realizacije projekata. Stečena znanja, praktični primjeri i nova partnerstva predstavljaju važan temelj za unapređenje rada LAG-ova u Crnoj Gori, osnaživanje lokalnih zajednica i kreiranje inovativnih i održivih razvojnih rješenja.
Ovu studijsku posjetu organizovao je LAG-u SVATOJIŘSKÝ LES (St. George Forest) uz podršku opština Pljevlja i Nikšić, kao i Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.
____________________________________________________________________________
Faster to LEADER with the support of colleagues from the Czech Republic
The study visit to the Czech Republic took place from 1st to 5th November 2025, with the aim of enhancing knowledge and exchanging experiences in the application of the LEADER/CLLD approach through direct cooperation with Czech Local Action Groups (LAGs). The visit included a series of meetings, field visits, and presentations, contributing to strengthening the capacities of Montenegrin local governments and LAG initiatives.
The delegation from Montenegro included representatives of the local governments of Nikšić — Tamara Jevtić, Secretary of the Secretariat for Finance and Entrepreneurship Development, and Pljevlja — Božidar Jašović, Senior Adviser of the Agriculture Department, as well as members of LAG initiatives Gorska vila from Nikšić – Duško Marković and Zapadna strana from Pljevlja – Danica Rondović, representatives of the Network for rural development of Montenegro – Ratko Bataković and Slavica Delibašić and the company Orah Countryside – Anđela Prijović.
Learning from the Czech Experience
The visit began with arrival at Bucicky Mill, where participants were accommodated and met with the hosts — representatives of LAG SVATOJIŘSKÝ LES (St. George Forest).
On the second day, delegation visited the municipality of Jizbice, where they were welcomed by the Mayor and Chairwoman of LAG SVATOJIŘSKÝ LES, Eva Pacltová. Afterwards, they traveled to the municipality of Oskořínek, where Mayor, Dana Ottová, presented successful project examples and good practices from the previous period. During the visit, participants also visited the Hrubý Jeseník viewpoint participants. The day concluded with a visit to the LAG office in Pojedy, where the Montenegrin delegation presented the work of the Network for rural development of Montenegro and provided an overview of the current state of LEADER implementation in Montenegro.
The hosts also conducted a series of presentations:
- Luděk Beneš — on the application of the LEADER/CLLD approach in the Czech Republic and the work of LAG SVATOJIŘSKÝ LES,
- Markéta Karáková — on Regional Identity – Taxis Bohemia Region,
- Eliška Diblíčková — on the Local Action Plan and the role of innovation intermediaries.
Meetings in Prague
On the third day, the program continued in Prague, where participants visited the Ministry of Agriculture of the Czech Republic. Presentations during the visit further expanded understanding of the LEADER approach and showcased good practice examples from the Czech Republic:
- Josef Tabery — on the implementation of the LEADER approach and the Ministry’s support in LAG development over the past 20 years,
- Ivana Kašparová — on the role of the Ministry of Regional Development and the CLLD concept,
- Kristina Garrido Holmova and Matĕj Šlesinger from the Czech National LAG Network — on network activities and experiences in forming LAGs in urban areas,
- Tereza Hanušová from LAG Stolové hory (Table Mountains) — on the importance of cooperation and community engagement.
In the afternoon, participants visited the European Commission Representation in the Czech Republic, where Tomas Peelc spoke about the Czech Republic’s experiences during EU accession, current challenges, and membership benefits. The day concluded with the screening of an educational film on the EU and a city tour.
Field Examples of Good Practice
On the fourth day, participants visited several Czech municipalities to learn about concrete examples of successful local initiatives.
The visit began in the municipality of Dymokury, where Mayor Radka Sedlačkova presented projects that contributed to local development. Accompanied by Deputy Mayor Luděk Beneš, participants toured the municipality and discussed development priorities and experiences in accessing EU project funds. Subsequently, the delegation visited the municipalities of Svídnice and Černá Hora, where partnership results and implemented development projects were presented.
Next, participants visited Seletice Farm, hosted by Zuzana Ratajská, who presented the farm model and sustainable business practices. The day concluded in the municipality of Chleby, where Mayor Filip Michl presented local projects and the vision for future development. Participants also visited Chleby Zoo, hosted by Director Rene Franek.
Conclusion
The study visit to the Czech Republic provided Montenegrin representatives of local governments and LAGs with a unique opportunity to observe how LAGs operate in practice. Participants gained insights into the process of establishing LAGs, challenges and obstacles typical of the initial phases, and the types of projects that can be implemented within LAG frameworks.
A key value of the visit was the opportunity to observe best practices in networking, experience exchange, and cooperation among different stakeholders — from local communities and the Národní síť Místních akčních skupin ČR (National LAG Network of the Czech Republic) to institutions and the private sector.
Additionally, the Montenegrin delegation established contacts with Czech LAGs and the National LAG Network, who expressed interest in future cooperation, providing advice and support in project implementation. The knowledge gained, practical examples, and new partnerships provide a solid foundation for strengthening LAG operations in Montenegro, empowering local communities, and fostering innovative and sustainable development solutions.
This study visit was organized by LAG SVATOJIŘSKÝ LES (St. George Forest), with the support of the municipalities of Pljevlja and Nikšić, as well as the Ministry of Agriculture, Forestry, and Water Management of Montenegro.
